पुलंच्या घरी ‘लक्ष्मी पाणी भरते’ आणि ‘सरस्वती भांडी घासते’ असं मा बाळासाहेब ठाकरे का म्हणाले असतील? जाणून घ्या अश्या मिश्कील, हजरजबाबी अष्टपैलू व्यक्तीमत्वाबद्दल. पु.ल देशपांडे….
Pu la Deshpande information Biography in Marathi पुल देशपांडे माहिती मराठी
माझा आवडता कलावंत मराठी निबंध
मराठी साहित्य परंपरेत अनेक हिरे जन्माला येऊन गेले. त्यापैकी एक हिरा ज्यांचे नावच त्यांचा परिचय देण्यास समर्थ आहे. ज्या महान संगीत दिग्दर्शक ,नट, नाट्यलेखक व साहित्यकाराबद्दल मी बोलतोय त्यांचे नाव आहे पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे म्हणजेच आपल्या सर्वांचे लाडके ‘पु ल देशपांडे’
चला तर मग अश्या विलक्षण व प्रभावी साहित्यकाराला जाणून घेवूयात, ज्यांना साहित्य कलेचा आशीर्वाद जणू काय जन्मजातच मिळाला होता व त्याला त्यांनी प्रभावी व सुंदरतेने रंगमंचासोबतच साहित्य रसिकाच्या मनात हळुवार उतरवून कलेचा उत्तुंग आविष्कार घडविला.
Purushottam laxman Deshpande information in Marathi
पुलंच्या घरी ‘लक्ष्मी पाणी भरते‘ आणि ‘सरस्वती भांडी घासते‘. इतके यथार्थ वर्णन बाळासाहेब ठाकरे यांनी पु. ल यांचे केले आहे.
पद्मश्री, पद्मभूषण, महाराष्ट्रभूषण पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे हे भाई या टोपण नावाने ओळखले जातात. पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे म्हणजेच आपले सर्वांचे लाडके पुल. साहित्य आणि कला क्षेत्रातील लोकप्रिय व्यक्तिमत्त्व म्हणून पुलंची ओळख आहे. त्यांनी आपल्या आयुष्यात मराठी लेखक, नाटककार, कथाकार, पटकथाकार, नट, दिग्दर्शक, संगीत दिग्दर्शक असे विविध आयाम प्रकट केले.
Pu la Deshpande Essay in Marathi Maza Avadta lekhak Marathi Nibandh
पु ल देशपांडे यांचा जन्म ८ नोव्हेंबर १९१९ साली मुंबईला गावदेवी या भागात गौड सारस्वत ब्राम्हण परिवारात झाला होता. नंतर पार्ले येथील टिळक विद्यालयात त्यांनी प्राथमिक शिक्षण पूर्ण केले, पुढील महविद्यालयीन शिक्षण पुणे येथील फर्ग्युसन कॉलेज तसेच सांगली येथील विलिंग्डन महाविद्यालयातून पूर्ण केले. पु ल ची देहयष्टी लहान पनापासूनच मजबूत होती तसेच वृत्ती चंचल व खट्याळ होती. स्वस्थ बसणे जणू काय त्यांना जमायचेच नाही, पु ल ह्यांच्या व्यक्तीमत्वात हाजीर जवाबीपणा व मिश्कील विनोद वृत्ती ह्यांचा विलक्षण संयोग होता, त्याकाळी पु ल देशपांडे ह्यांचे वडिल १५० रुपये पगारावर एक फिरते विक्रेते म्हणून काम करायचे, घरची परिस्थिती तशी ठीकच होती. लहानपणी शालेय कार्यक्रमात सहभागी होणे व भाषण देणे ह्यांची त्यांना लहानपासून आवड होती नंतर त्यांना ह्याचा जणू छंदच जडला व ते इतरांना सुध्दा संवाद व भाषणे लिहून द्यायला लागले.
लेखनासोबतच तबला व पेटी इत्यादी संगीत वाद्य वाजविणे हे करतांना वाचन करण्याची पु ल यांना पुढील काळात आवड निर्माण झाली. नभोवाणी वरील संगीत ऐकणे सोबतच घरी संगीताच्या सभेत लय लावणे व संगीताची तालीम करने ह्या सवयी त्यांनी अंगी जणू बाणून घेतल्या. पुल यांच्या संगीत क्षेत्रांतील योगदानाबद्दल व जीवनानुभवाबद्दल सांगायचे झाल्यास एकदा टिळक विद्यालयात बालगंधर्व आले असता त्यांनी पेटी वाजवून त्यांना गायन करवून दाखविले होते ह्या करिता त्यांना बालगंधर्वा कडून शाबासकी सुध्दा मिळाली होती, ह्या व्यतिरिक्त महाविद्यालयात असतांना राजा बढे यांच्या ‘माझीया माहेरा’ या गीताला तर प्रख्यात गायक भीमसेन जोशी यांच्या ‘इंद्रायणी काठी’ या गीताला पु ल यांनी चाल लावली होती व नंतर हे गीते सुप्रसिध्द व अजरामर झाली आहेत. काही चित्रपटांचे संगीत दिग्दर्शन सुध्दा पु ल यांनी केले होते तसेच काही काळ शिक्षक म्हणून सुध्दा नोकरी केली होती.
पु ल देशपांडे यांनी लिहिलेल्या पुस्तकांची नावे
१९३७ साली पु ल देशपांडे यांनी नभोवाणीवर छोट्या कार्यक्रमात भाग घेणे सुरु केले यामध्ये पैजार ही प्रसिध्द प्रस्तुती होती, जवळपास १९४० साली साहित्य व नाट्य क्षेत्रांत पु ल देशपांडे
सक्रीय झाले होते, यामध्ये १९४४ सालचे ‘भट्या नागपूरकर’ हे व्यक्तिचित्र नियतकालिकातून प्रसिध्द झाले, पुढे ‘जिन आणि गंगाकुमारी’ ही लघुकथा तसेच सर्वात प्रसिध्द व रसिकांच्या पसंतीस उतरलेले विनोदी पुस्तक ‘बटाट्याची चाळ’ चा समावेश आवर्जून करावा लागेल.
पु ल देशपांडे यांनी लिहिलेल्या पुस्तकांची नावे यांच्या लेखनसाहित्यामध्ये कथा व कादंबरी यांचा सुध्दा समावेश होतो ज्याबद्दल सांगायचे झाल्यास ‘असा मी आसामी’, अघळ पघळ, एक शून्य मी, कोट्याधीश पु ल, पूर्वरंग, भावगंध ,खिल्ली, हसवणूक इत्यादींचा समावेश होतो.
‘लालीताकुंज’ व ‘नाट्यनिकेतन’ या कोल्हटकर यांच्या नाट्यसंस्थेतून पु ल यांनी भूमिका करणे सुरु केले.
पु ल देशपांडे यांनी केलेले चित्रपट
पुढे वंदे मातरम, दुधभात, गुळाचा गणपती या चित्रपटामध्ये पु ल यांची भूमिका रसिक मनाला भिडून गेली एक अष्टपैलू नट पु ल देशपांडे यांच्या रुपात प्रेक्षकांना बघायला मिळाला. ‘गुळाचा गणपती’ चित्रपट ही संपूर्ण कलाकृती पुल यांची होती ज्यामध्ये कथा, पटकथा, संगीत दिग्दर्शन ,संवाद इत्यादी चा समावेश होतो. संगीतकार म्हणून अनेक चित्रपटात पु ल यांनी संगीत दिले ज्यामध्ये नवरा बायको, दुधभात, गुळाचा गणपती, घरधनी, चोखामेळा, नवे बिऱ्हाड इत्यादी काही प्रसिध्द चित्रपट समविष्ट आहेत.
पु ल देशपांडे यांचे विनोदी किस्से
- एकदा पु लं चे पाय खूप सुजले होते. तेव्हा आपल्या सुजलेल्या पायांकडे बघत ते म्हणाले,” आता मला कळले,पायांना पाव का म्हणतात ते!”
- ‘वाऱ्यावरची वरात’चा रवींद नाट्य मंदिरातला रात्रीचा प्रयोग. दुसऱ्या दिवशी बोहल्यावर चढायचे होते. लालजी देसाई आपले काम आटपून घाईघाईने निघाले. विंगेत उभे असलेल्या पुलंनी अंधारातच हात धरला आणि म्हणाले… ‘प्रयोग संपेपर्यंत थांब!’ लालजींना कळेना. प्रयोग संपला. पण पुलंनी पडदा पुन्हा उघडायला लावला. लालजींचा हात धरून ते त्यांना रंगमंचावर घेऊन आले आणि प्रेक्षकांना म्हणाले, ‘उद्या याची ‘वरात’ निघणार आहे, पण तो आजच ‘वाऱ्यावर’ स्वार होऊन आला आहे’…आणि प्रेक्षकांनी टाळ्यांचा कडकडाट केला.
- पुणे आकाशवाणीवर १९५५ मध्ये पु.ल. विशेष कार्यक्रमांसाठी प्रमुख म्हणून कार्यरत होते. जागेची अडचण असल्यामुळे एकाच मोठ्या खोलीत सगळे निर्माते एकत्र बसत असे. त्यांत पु.ल., कविवर्य बोरकर, व्यंकटेश माडगूळकर, मिरासदार अशी मंडळी असायची. त्यावेळचा एक प्रसंग .
महात्मा गाधींची जयंती जवळ आली होती. तेव्हा २ ऑक्टोबरचे कार्यक्रम ठरवण्यासाठी केंद्र्संचालकानी निर्मात्यांच्या बैठकीत सूचना विचारल्या. कुणी काही कुणी काही कार्यक्रम सुचवले पु.ल. म्हणाले “गांधाजींना मौन प्रिय होते. तेव्हा आपण २ ऑक्टोबरला मौन पाळावे व एकही कार्यक्रम ठेवू नये.” यावर संचालकांसह सर्व जण खळखळून हसले.
- एकदा एक ‘कदम’ नावाचे गृहस्थ पु लं कडे मुलगा झाल्याचे पेढे घेऊन आले…..पु लं नि आशीर्वाद दिला .. ‘कदम कदम बढाये जा’
- काळ बदलला, तशी माणसंही बदलली. स्पर्धेच्या जगात पाश्चात्त्य संस्कृतीचे वारे वाहू लागले. माणसं इंग्रजाळलेली झाली. अमेरिकन संस्कृती झपाट्यानं रुजू लागली. गणेशोत्सवाचा मूळ उद्देश दूर झाला आणि उत्सवाचं एकंदर स्वरुपच पालटलं. गणपतीच्या मिरवणुकीत चालणारे रोंबा, सोंबा, डिस्को नाच पाहून आणि प्रदुषणात भर घालणारी गाणी ऐकून ‘ पुलं ‘ गंभीर झाले. यावरची आपली प्रतिक्रिया व्यक्त करताना ते एकदा गंमतीनं म्हणाले,
आजकाल मला आपला गणपतीबाप्पा ‘ गणपतीपप्पा ‘ झाल्यासारखा वाटतो.
- आणीबाणीनंतरच्या निवडणुकांच्या प्रचारधुमाळीत तत्कालीन मुख्यमंत्र्यांनी इंदिरा गांधींच्या वीस कलमी कार्यक्रमाची भगवद्गीतेशी तुलना केली होती. परंतु गीतेचे अध्याय अठरा असताना अशी तुलना मुख्यमंत्र्यांनी का केली असावी, असा प्रश्न पडल्याचं सांगून पु.ल. म्हणाले,
‘ मी पुन्हा गीता उघडली. सुरुवातीलाच ‘ संजय उवाच ‘ असे शब्द आढळले आणि मग मला सगळा उलगडा झाला !’
- पुलंनी जनता पक्षाच्या प्रचारसभेतून भाषण सुरू करताच ‘ त्यांना आत कंठ फुटला आहे ‘ असे उद्गार यशवंतराव चव्हाणांनी काढले होते.
त्याचा समाचार घेताना पु.ल. म्हणाले, ‘ गळा यांनीच दाबला आणि बोलू दिलं नाही, आणि आता म्हणतात, कंठ फुटला. ते असो, पण निदान मी गळ्यात पट्टा तरी घातलेला नाही !
- एक गाजलेल्या संगीत नाटकात एक सुप्रसिद्ध गायक नट कित्येक वर्षं श्रीकृष्णाची भूमिका करत होता. खरं तर, उतारवयामुळं ती भूमिका त्याला शोभत नव्हती, तरीही त्याचं आपलं श्रीकृष्णाची भूमिका करणं सुरूच होतं.
प्रश्न होता, त्याला हे सांगायचं कुणी ?
एका रात्री त्या नाटकाचा प्रयोग होता. प्रयोगापूर्वीची नेहमीची गडबड सुरू होती. तो नट पीतांबर नेसून, रत्नजडित अलंकार लेवून आणि डोक्यावर मुकूट चढवून, श्रीकृष्णाच्या संपूर्ण पेहरावात हातावरचा शेला आणि सुटलेलं पोट सावरत रंगपटात उभा होता.
तेवढ्यात पु.लं. आपल्या काही मित्रांबरोबर रंगपटांत आले. क्षणभर त्या सजलेल्या श्रीकृष्णाकडे पाहतच राहिले. कदाचित त्या नटाचं त्याच्या तारुण्यातील देखणं रुप त्यांच्या डोळ्यासमोर क्षणभर तरळलं असावं. पु.लं.च्या मित्रांना त्यांचं हे त्याला न ओळखण्यासारखं पाहणं थोडं नवलाईचं वाटलं. न राहवून त्यांनी विचारलं, ‘ हे काय, भाई, ह्यांना ओळखलं नाही का ? अहो, हे आपले… ‘
पुलं त्यांना मध्येच थांबवत म्हणाले, ‘ अरे व्वा ! ओळखलं नाही, कसं म्हणता ? ह्यांना पाहूनच तर आज देवाला ‘ अवतार ‘ ध्यान का म्हणतात, ते समजल.
- गप्पांच्या ओघात पुल एकदा म्हणाले, ‘ मामा या नावाची गंमतच आहे. त्याला शकुनी म्हणावं, तरी पंचाईत आणि अपशकुनी म्हणावं तरी पंचाईत. ‘
- हौसेसाठी प्रवास करणा-या टूरिस्टला मराठीत काय म्हणावं, असा प्रश्न पुलंना कुणी तरी विचारला. त्यावर पटकन पुल म्हणाले, ‘ त्यात काय ? ‘ सफरचंद ‘ म्हणावं. ‘
- मराठी प्रतिशब्दांच्या बाबतीत असंच एकदा बोलणं चाललं असताना पुलंनी विचारलं, ‘ एअरहोस्टेसला आपण ‘ हवाई सुंदरी ‘ म्हणतो, तर नर्सला ‘ दवाई सुंदरी ‘ का म्हणू नये ? आणि वाढणा-याला आपण जर ‘ वाढपी ‘ म्हणतो, तर वैमानिकाला ‘ उडपी ‘ का म्हणू नये ?’
- त्याच सुरात पुलं खूप दारू पिणा-याला ‘ पिताश्री ‘ किंवा ‘ राष्ट्रपिता ‘ म्हणतात.
- पुलंचा हजरजबाबी विनोद हा तर विलक्षण आहे. भारती मालवणकर ही दामुअण्णा मालवणकरांची मुलगी. दिसायला खूपच सुस्वरुप. दामुअण्णांचे दोन्ही तिरळे डोळे मागल्या पिढीतल्या लोकांच्या परिचयाचे आहेत. दामुअण्णांच्या भारतीला पुलंनी प्रथम पाहताच ‘ ही मुलगी बापाचा डोळा चुकवून जन्माला आली आलीय ’ असे उद्गार काढले.
पु. ल. देशपांडे जवळजवळ प्रत्येक कलेच्या क्षेत्रात कार्यरत होते. शिक्षक, लेखक, नट, गायक, नकलाकार, पेटीवादक, वक्ते अशा कितीतरी उपाध्या त्यांना दिलेल्या आहेत. मराठी भाषेवर त्यांचे निस्सीम प्रेम होते. त्यांचे भाषण सुरू झाले किंवा एखादे पुस्तक वाचले तर त्यांचे भाषाप्रभुत्व दिसून येते. मराठीत त्यांच्यावर भाई हा चित्रपट बनलेला आहे. त्यांची विनोदी बुद्धी त्यांच्या लेखनातून दिसून येते. प्रसिध्द लेखक मार्क ट्वेन प्रमाणे त्यांचे विनोदी किस्से प्रसिध्द आहेत.
त्यांचे एक भावलेले वाक्य पाहा Pu la Deshpande Thoughts in Marathi
“लोक हसतात… माझ्या डोळ्यांत आतल्याआत कृतज्ञतेचे पाणी येते, आणि म्हणूनच अंगाला ‘अहंकाराचा वारा’ लागत नाही. ” वसंत सबनीस यांच्या मिश्किल प्रश्नावर दिलेल्या उत्तरातील हे एक वाक्य आहे.
प्रवास वर्णन व व्यक्तिचित्रे लेखक, नाट्य लेखक, नट, संगीत दिग्दर्शक, कथा लेखक, पटकथा लेखक, कादंबरी लेखक, मुलाखतकार असे बहुरूपी कला गुण असलेले व्यक्ती म्हणून पु ल देशपांडे यांचे व्यक्तिमत्व होते. अश्या बहुआयामी कलाकाराने जवळ पास मनोरंजांच्या सर्वच क्षेत्रावर अधिराज्य गाजविले व प्रेक्षकाच्या मनांचा ठाव घेत आपली छाप निर्माण केली. अश्या महान साहित्यिक व कलाकाराचा १२ जून २००० साली वयाच्या ८१ व्या साली पुणे येथे मृत्यू झाला, मराठी साहित्याला कलाविष्काराने समृध्द करणाऱ्या व विविधांगाने सुंदरता प्रदान करणाऱ्या पु ल देशपांडे या अस्सल खाणी हिऱ्याला आमची भावपूर्ण श्रद्धांजली.
अक्षय जाधव
Pu la Deshpande information Biography in Marathi Pu la Deshpande Thoughts in Marathi Pu la Deshpande Essay in Marathi पुल देशपांडे माहिती मराठी Maza Avadta lekhak Marathi Nibandh पु ल देशपांडे यांनी लिहिलेल्या पुस्तकांची नावे माझा आवडता कलावंत मराठी निबंध पु ल देशपांडे यांनी लिहिलेल्या पुस्तकांची नावे पु ल देशपांडे यांचे विनोदी किस्से
मित्रांनो, Pu la Deshpande information Biography in Marathi पु.ल देशपांडे यांच्याबद्दल माहिती तुम्हाला कशी वाटली हे आम्हाला खालील कॉमेंट बॉक्स मध्ये आवश्य कळवा. कॉलेज कट्टा म्हणजे माहिती आणि मनोरंजनाचे व्यासपीठ!
Leave a Reply