बघा मानवाने या गोष्टी वेळोवेळी स्वतःमध्ये आत्मसात केल्या नाहीत तर मानव प्रजातीचे अस्तिव संपू शकते. जाणून घ्या शास्त्रज्ञ चार्ल्स डार्विन यांच्या सिद्धांत बद्दल..
Charles Darwin information Biography in Marathi चार्ल्स डार्विन मराठी माहिती
“IT IS NOT THE STRONGEST OF THE SPECIES THAT SURVIVES, NOR THE MOST INTELLIGENT THAT SURVIVES. IT IS THE ONE THAT IS THE MOST ADAPTABLE TO THE CHANGE”- चार्ल्स डार्विन.
वर उल्लेख केलेल्या वाक्यामधुन डार्विन यांनी जीवन जगण्याचे कौशल्य सांगितले आहे असे मला तरी वाटते. तुम्हाला तुमच्या वातावरणाशी परिस्थिती सोबत जुळवून घेता आले पाहीजे तरच या पृथ्वीतलावर तुमचे अस्तित्व अबाधित राहिल. मानवाला हेच कौशल्य ज्ञात झाले असल्यामुळे कितीही संकटे आली तरी मानव आपले अस्तित्व टिकवून आहे नाहीतर मानवापेक्षा कितीतरी पटीने अवाढव्य प्राणी आपले अस्तित्व गमावून बसले. याच्या पुष्टिसाठी अजुन एक अत्यंत समर्पक उदाहरण द्यावेसे वाटते ते म्हणजे झुरळ. कशीही परिस्थिती असो किती कंपन्यानी किती प्रकारचे स्प्रे आणि अजुन काय काय बाजारात आणले पण झुरळ आपले अस्तित्व टिकवून आहे ते यामुळेच नाहीतर किती छोटा तो प्राणी.
मानवाच्या उत्क्रांतिचा सिद्धांत मांडणाऱ्या या व्यक्तीला कोण ओळखत नाही.
चार्ल्स डार्विन यांचे बालपण
- चार्ल्स रॉबर्ट डार्विन यांचा जन्म १२ फेब्रुवारी १८०९ साली इंग्लंड येथील शोर्पशायर शहरातील श्रेब्स्बुरी या गावी झाला. त्यांच्या पारिवारीक घरात त्यांचे बालपण गेले. त्यांचे वडील डॉक्टर होते. त्यांना पाच भावंड होती ते आपल्या पालकांचे पाचवे अपत्य होते. रॉबर्ट डार्वीन त्यांचे वडील एक मुक्त विचारक होते.
- १८१७ मध्ये वयाच्या ८ वर्षापासुन त्यांना प्रकृतिच्या विविध रहस्यांबाबत जाणण्याची त्यांना फार उत्सुकता होती. लहानपणीच त्यांच्या आईचा मृत्यु झाल्यामुळे त्यांना फार मनस्ताप झाला.
- १८१८ पासून चार्ल्स आपल्या मोठया भावासोबत राहायला लागले त्यांनी त्यांचे शालेय शिक्षण इलिंग्सन श्रेस्बुरी येथून पूर्ण केले.
- चार्ल्स डार्वीन १८२५ मध्ये त्यांनी आपल्या वडिलांसोबत मेडीकलची प्रॅक्टीस सुरू केली. परंतु त्यांना त्यात कोणतीच रूची नव्हती. त्यांची रूची प्राकृतिक रचनांवर जास्त होती त्यांनी झाडांच्या बद्दल माहिती मिळविणे सुरू केले होते. त्याचे एक मित्र बॉटनीचे प्रोफेसर होते, प्रोफेसर जॉन स्टीवन हेंसलो सोबत प्राकृतिक रचनांमध्ये झाडांच्या रचनांवर अभ्यास सुरू केला.
- जुन १८३१ पर्यंत डार्विन कॅब्रिज मध्येच राहात होते. कॉलेजमध्ये असताना त्यांना डॉक्टरी मध्ये काही रुची नव्हती त्यांचे मन हे मी सागरी सफरीवर असायचे एका लेखामध्ये चार्ल्स डार्विन यांनी असे लिहिले होते की, समुद्राची सफर (सागरी यात्रा) हे त्यांच्या आयुष्याला कलाटणी देणारे होते.
समुद्रसफरी आणि त्याचे विश्लेषण करणारे काही प्रसिद्ध वैज्ञानिककार आणि चार्ल्स डार्विन यांना England मधील scientific society मध्ये सामील करण्याची ऑफर दिली.
चार्ल्स डार्विन यांचे करियर
Charles Darwin information Biography in Marathi
- वर्ष 1859 मध्ये प्रसिद्ध झालेली त्यांची लोकप्रिय बुक्स म्हणजेच ‘the origin of species‘ या पुस्तकांमध्ये त्यांनी मानवी उत्क्रांतीचा सिद्धांत मांडला होता.
- 1870 मध्ये त्यांच्या या उत्क्रांतीच्या सिद्धांत आला वैज्ञानिक आणि सामान्य माणसाने सुद्धा याला स्वीकारले. 1930 ते 1950 या काळात अनेक शास्त्रज्ञांनी जीवनचक्र सांगण्याचा प्रयत्न केला पण त्यांना यश मिळू शकले नाही परंतु डार्विनने आयुष्यात वेळ घालवून जीवनात विज्ञान पद्धतीने सहजतेने काम केले. समुद्राची भीती न बाळगून आणि विलासी घरात जाल्मालेल्या चार्ल्सने 5 वर्षे प्रवासात घालविली आणि अर्ध्या छोट्या डब्यात घालवले. त्यांनी या आपल्या प्रवासामध्ये प्रत्येक ठिकाणावरील झाडांची पाले, लाकडे, दगड, किडे आणि तसेच हाडांचा संग्रह केला. या संग्रहाला ते लेबल लावून इंग्लंडमध्ये पाठवत असत. हे काम करत असताना त्यांना दहा दहा तास घोड्याची सफर करावी लागत असे त्यासोबतच केली तरी किलोमीटर चालावे लागत असे. त्यांचे हे काम खूपच खतरनाक होते त्यांना नेहमी मुश्किल घडी सामना करावा लागत असे, मृत प्राण्यांचे अवशेष शोधणे आणि हे सर्व प्राण्यांना एकटक पाहणे हा त्यांचा दिनक्रम झाला होता.
- गलापगोज ची यात्रा चार्ल्स डार्विन यांना दिन नायक यात्रा ठरली. यात्रा दरम्यान त्यांना अद्भुत कासव आणि सरपटणारे जीव मिळाले. (उदाहरणार्थ : पाल) त्यांना विश्वास होता की आज जे ते पाहत आहेत ते उद्या नसणार, आणि त्यांना हे जाणवले की प्रकृतीमध्ये नेहमी परिवर्तन घडत असते. आपल्या सफरीचा दरम्यानच चार्ल्स डार्विन यांनी आपल्या पुस्तकाबद्दल लिहिण्यास सुरुवात केली. या कामासाठी चार्ल्स यांना खूपच कमी लोकांनी सहकार्य केले.
चार्ल्स डार्विन यांनी ‘डार्विन बुलडॉग‘ नावाची संस्था स्थापन केली होती यामध्ये त्यांचे कट्टर समर्थक या संस्थेमध्ये दहा घेतसे त्यामध्ये प्रसिद्ध जीव वैज्ञानिक थॉमस हेन्री हसले यांनी सुद्धा सहभाग घेतला होता. त्यांना डार्विनचा बोल्ड असे म्हटले जात असे.1867 मध्ये चार्ल्स डार्विन यांनी दुसरे पुस्तक प्रकाशित केले या पुस्तकाचं नाव होते ‘the variation of animals and plants domestication‘ या पुस्तकामध्ये त्यांनी असे सांगितले होते की काही विशिष्ट जीव आहेत ज्यांची निवड करून कबूतर कुत्री आणि दुसरे जीव सारखी Breed तयार केली जाऊ शकते. अशाच प्रकारे नवीन झाडे निर्माण केले जाऊ शकतात.
त्यांनी एक भूवैज्ञानिक म्हणुनही स्वतःची एक वेगळी ओळख निर्माण केली. चलेस ल्येल यांच्या समानतेवरील लेखांमुळे ते फार प्रसिध्द झाले होते. वन्यजीवाच्या भौगोलीक विभाजनासोबत त्यांची थेअरी फार स्पष्ट आणि सर्वसमावेशक होती.
वन्यजिवांच्या शारिरीक रचना व त्यासंबधीच्या अजाण गोष्टीची माहिती त्यांनी सामान्यांना करून दिली. १८७१ मध्ये त्यांच्या मानवी प्रजातींमध्ये लैंगिक निवडीबाबत फार चांगले लेख सर्वांच्या पसंतीस पडले होते. त्यांच्या वृक्षांच्या प्रजातीच्या शोधांनी त्यांना फार नाव मिळवुन दिले होते. भाज्यांमध्ये निर्माण होणारा एकप्रकारचा स्पंजी (बुरशी) त्यांनी शोधून काढला त्यांनी कासवांचाही अभ्यास केला. चाल्स डार्विन यांनी मानवी इतिहासाच्या सर्वात प्रभावशाली भागाची व्याख्याही दिली होती. यासाठी त्यांना अनेक पुरस्कारही मिळाले होते.
उत्क्रांती व वैज्ञानिक मान्यता
मुळात ‘माकडीण माणसाला जन्म देते म्हणजे उत्क्रांतीचा सिद्धांत’ असे म्हणणे हे मूळ सिद्धांताच्या विपर्यासाच्या पलीकडचे विधान आहे. पृथ्वीवरील मानव व अन्य कपींसह सर्व जीवसृष्टी समान प्र-जनकांपासून (पूर्वजांपासून) निर्माण झाली आहे, असे हा सिद्धांत सांगतो. हा सिद्धांत शास्त्रज्ञांनी रद्दबातल ठरवला आहे का? कोणताही सिद्धांत वैज्ञानिक तेव्हाच स्वीकारतात, जेव्हा त्याच्या समर्थनासाठी पुरेसा वैज्ञानिक पुरावा उपलब्ध असतो. त्यानंतर त्यावर आधारित निष्कर्ष चुकीचे ठरले किंवा त्याच्या विरोधात अतिशय सबळ पुरावा उभा राहिला तरच तो फेटाळला जातो. उत्क्रांतीच्या सिद्धांताला सुरुवातीला बराच विरोध झाला, कारण त्याच्यामुळे प्रचलित वैज्ञानिक धारणा मुळापासून बदलल्या. गेल्या दीडशे वर्षांत अनेक नवी तंत्रे विकसित झाली आहेत, अनेक नवे पुरावे समोर आले आहेत. त्यांच्यामुळे डार्विनचा मूळ सिद्धांत अधिकच बळकट झाला आहे. एवढेच नाही तर अनुवंशशास्त्र, उत्क्रांतीय जीवशास्त्र व त्यातून निर्माण झालेल्या अनेक विद्याशाखा यामुळे तर एखाद्या विराट वटवृक्षाप्रमाणे तो विस्तारला आहे. डार्विनने सुचविलेल्या उत्क्रांतीच्या साखळीतल्या काही बाबी जरी भविष्यात चुकीच्या ठरल्या, तरी तो सिद्धांत चुकीचा ठरणे कठीण आहे, एवढेच आता सांगता येते.
उत्क्रांतीचा सिद्धांत बायबलमधील निर्मितीच्या सिद्धांताला छेद देणारा असल्यामुळे चर्चने त्याचा कसोशीने विरोध केला; पण लोकमत विज्ञानाच्या बाजूने उभे ठाकल्यामुळे त्यांनी बायबलमधील गोष्ट (ईश्वराने सहा दिवसांत अखिल सृष्टीची रचना केली व मानव हा तिच्या केंद्रस्थानी आहे.) कशी वैज्ञानिक पायावर उभी आहे, असे सांगण्याचा प्रयत्न केला. तोच हा तथाकथित ‘इंटिलिजंट डिझाइन’चा सिद्धांत. तथाकथित यासाठी की, आपली धार्मिक श्रद्धा खोटी ठरू नये म्हणून अभिनिवेशाने या सिद्धांताच्या समर्थनासाठी काही वैज्ञानिक उभे राहिले, तरी जगभरातील वैज्ञानिकांचे समाधान करेल किंवा उत्क्रांतीच्या समर्थनासाठी उपलब्ध असलेल्या डोंगरभर पुराव्यांना छेद देऊ शकेल असा कोणताही पुरावा त्यांना समोर आणता आला नाही. त्यामुळे जगातील वैज्ञानिकांच्या मते ‘इंटिलिजंट डिझाइन’ हे केवळ कृतक-विज्ञान (विज्ञानाचा शेंदूर लेपलेला दगड) आहे. असे असले तरी अमेरिका व अन्य देशांतील चर्चच्या प्रभावाखालील अनेक खासगी शाळांमध्ये आजही उत्क्रांतिवादाऐवजी हा सिद्धांत शिकविला जातो. तेथील सरकारी शाळांमध्ये उत्क्रांतिवाद शिकविला जातो. त्यासोबत समतोल साधण्यासाठी हाही सिद्धांत शिकविला जावा, म्हणजे विद्यार्थी योग्य ती निवड करू शकतील, अशी भूमिका घेऊन त्याच्या समर्थकांनी आघाडी उघडली. त्या संदर्भात तेथील सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेला निवाडा मननीय आहे –‘विज्ञानाचा आधार लोकप्रियता नसून वैज्ञानिक पुरावा हा आहे. स्वीकारार्ह विज्ञान काय आहे हे लोकप्रिय भूमिका किंवा समतोल न्याय यावर ठरत नसून त्या क्षेत्रातील (जीवशास्त्रातील) वैज्ञानिकांचे कशावर एकमत आहे, यावर ठरत असते. त्यामुळे उत्क्रांती ही बाब सार्वजनिक क्षेत्रात विवादास्पद असली तरीही विषयतज्ज्ञांच्या क्षेत्रात त्याविषयी कोणताच वाद नाही. त्यामुळे उत्क्रांतीला छेद देणारा सिद्धांत शिकविण्याची मागणी मान्य होणे शक्य नाही.’
१८ एप्रिल १८८२ मध्ये एनझाईमा पेक्टरिस या आजारामुळे त्यांना ह्नदयाचा झटका आल्याने डार्विन यांचा मृत्यू झाला. त्यांनी परिवारास धिर धरण्यास सांगतांना म्हंटले होते की ‘‘मला मृत्युचे भय वाटत नाही. माझ्याजवळ एक चांगलं कुटूंब आहे मग मला भिती कशाची? त्यांच्या ईच्छेप्रमाणे त्यांना मेरी चर्चयार्ड मध्ये दफन करण्यात आले होते. त्यांना ब्रिटिश राजांनी वेस्टमिनिस्टर ऐबी हा पुरस्कार देवून सन्मानीत केले.
“A man who dares to waste one hour of time has not discoverd the value of life”- Charles Darwin
अक्षय जाधव
कडूस राजगुरुनगर
Charles Darwin information Biography in Marathi
Charles Darwin theory of evolution information in Marathi
Charles Darwin Biography in Marathi चार्ल्स डार्विन माहिती सिद्धांत मराठी
Leave a Reply