अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांचा विज्ञानाकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन कधी बदलला… यासाठी कोण कारणीभूत होते जाणून घ्या Alexander Graham Bell information Biography in Marathi अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल माहिती
टेलीफोनचे जनक म्हणून संपूर्ण जग यांना ओळखत आहे. आज प्रत्येकाच्या हातात मोबाईल आहे. दूरध्वनीची या प्रकारची सुरुवात यांच्या शोधापासुनच झाली. तेव्हा त्यांना पण वाटले नसेल की कदाचित भविष्यात मोबाईल फोनद्वारे संवाद साधण्याबरोबरच सेल्फी, इंटरनेटच्या जगात भ्रमण करणे शक्य होईल याचा अंदाज त्यांना नसेल. पण या क्रांतिकारी शोधाने जगामध्ये विकासाची दारे उघडली गेली यात शंका नाही.
प्रा. अलेक्झांडर ग्रॅहम बेलचा जन्म एडिबरोमधला (स्कॉटलंड), ३ मार्च १८४७ साली झाला. त्याचे आजोबा व वडील हे इंग्लंडमध्ये भाषण, उच्चारशुद्धी व वक्तृत्वविकसन याबाबत प्रसिद्ध होते. त्यांच्याकडून स्फूर्ती घेऊन बेलने भाषण व संप्रेषण याबाबत प्रशिक्षण घेतले.
अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल यांचा विज्ञानाकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन कधी बदलला…
बेलला टेलिफोनशोधक म्हणून सारे जग ओळखत असले, तरी त्याची आई व बायको या दोन्ही कर्णबधिर होत्या हे किती जणांना ठाऊक आहे? या वास्तवाच्या जाणीवेने बेल याचा विज्ञानाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन आमूलाग्र बदलला. कमी ऐकू येणा-यांसाठी उपकरणे बनवण्याचा त्याने चंग बांधला. अहोरात्र तोच ध्यास. बोस्टमध्ये अशा माणसांसाठी नवपद्धतीने शिकवणारी एक खास शाळा सुरू केली. यातून आवाजावर (ध्वनी) संशोधन करण्याची त्यांनी स्फूर्ती घेतली आणि पुढे त्यांना टेलिफोनचा शोध लागला. त्यांच्या सुरुवातीच्या पहिल्या प्रकल्पांपैकी एक प्रकल्प हा गव्हापासून त्याचा भुसा वेगळा करण्यासंदर्भातील होता. पण त्यांना आवाजाबाबत विशेष प्रेम होते. तोंडातून बाहेर पडणारा आणि कानाला ऐकू येणारा आवाज याबाबत बेल यांना प्रचंड आकर्षण होते.
चांगल्या शिक्षणासाठी बेलचे कुटुंब लंडनमध्ये आले. ‘विद्युतवाहक तारेतून ध्वनीचे वहन एका ठिकाणाहून दुस-या ठिकाणी होते. यावर बेलचे प्रयोग चालू होते. सॉमसरेट कॉलेजमधील एका खोलीतून टेलिफोन वायर दुस-या इमारतीतील मित्राच्या खोलीशी जोडली गेली. या दरम्यान बेलचा भाऊ मरण पावला. कुटुंब दु:खात होते, पण यावेळी बेल आपल्या पित्यासह इंग्लिश महाविद्यालयात भाषणविषयक नवीनक्रम करण्यात व्यस्त होता. खुणांची (चिन्ह) भाषा, ओष्ठवाचनतंत्र त्यांनी नव्याने स्थापन केलेल्या प्रयोग शाळेत विकसित केली. सा-या देशातील भाषणतज्ज्ञांचे लक्ष या तंत्रांनी वेधून घेतले.
टेलिफोन चा शोध कोणी लावला
१८७६ साली, पाण्यात कंपीत होणा-या सुईमधून ध्वनीसंक्रमण करण्यात बेल सफल होऊन त्याचे रूपांतर विद्युतप्रवाह निर्मितीत झाले, त्यावेळी एका खोलीत या उपकरणाच्या एका टोकास बेल, तर दुस-या खोलीत दुस-या टोकास बेलचा सहकारी वॉट्सन होता. ७ मार्च १८७६ ला बेलला याचे पेटंट मिळाले.
ऑगस्ट १८७६ मध्ये पाच मैल अंतरावरील दोन तारकचे-यांमध्ये बेलने त्याच्या टेलिफोनचे प्रात्यक्षिक सादर केले. प्रथम हे पेटंट विकत घेण्यास वेस्टर्न युनियनने नकार दिला. तरी बेलने आपले संशोधन चालू ठेवले. शास्त्रज्ञ, शिक्षणतज्ञ, भाषाशास्त्रज्ञ असलेल्या बेलने टेलिफोनसह १८ शोधांची पेटंट घेतली. त्याने जगाचा निरोप २ ऑगस्ट १९२२ रोजी घेतला. अशा त-हेने बेल यांच्याविषयी त्यांची विद्यार्थीनी असलेल्या कवयित्री, साहित्यिक हेलन केलरने स्वत: अंधबधीर असूनही अंधबधिरांसाठी कार्य केले. तिने बेलमहाशयांबद्दल म्हटलंय, ‘‘स्वत:ला व्यक्त करू न शकणा-या मूकबधिरांसाठी बेलने आपले सारे जीवन वेचले.
वयाच्या अवघ्या १६ व्या वर्षी ग्रॅहम बेल यांनी एका मुलांच्या निवासी शाळेत शिकवण्यास सुरुवात केली होती. त्यांच्या वडिलांनी व्हिजिबल स्पीच ही पद्धत तयार केली होती. एखादा शब्द तयार होण्यासाठी आवाज कसे तयार होतात त्यासाठी ओठांच्या हालचाली कशा होतात, याचा त्यात समावेश होता.हीच पद्धत बेल यांनी कर्णबधीर मुलांना बोलायला शिकवण्यासाठी आणि त्यांचे उच्चार अधिक स्पष्ट करण्यासाठी वापरली. त्यांनी स्वतःच्या काही पद्धतीही तयार केल्या. त्यांच्या आईला कमी ऐकू येत होते. त्यामुळे ते लहानपणीपासूनच आईशी वेगळ्या प्रकारे बोलायचे. कर्णबधीर मुलांना शिकवण्यात त्यांनी अगदी प्रावीण्य मिळवले होते. ग्रॅहम बेल यांनी टेलिफोनच्या शोधासाठी अनेक वर्षे संशोधन केले. त्या जोरावर त्यांनी १४ फेब्रुवारी १८७६ रोजी पेटंटसाठी अर्ज दिला. त्याच दिवशी एलिशा ग्रे यांच्यासाठी काम करणाऱ्या एका वकिलानेही अशाच संशोधनासाठी अर्ज सादर केला.
मार्च १८७६ मध्ये बेल यांना टेलिफोनचे पेटंट मिळाले. त्यांनी सासरे गार्डीनर ग्रीन हबर्ड यांच्या मदतीने बेल टेलिफोन कंपनीची सुरुवात केली. त्यात गुंतवणूकदारांमध्ये बेल यांचे स्पर्धक एलिशा ग्रे यांचाही समावेश होता. त्यानंतर त्यांच्यामध्ये वादही झाला होता. बेल यांनी फोटोफोनचा शोधही लावला. त्यात प्रकाशाला आवाजामध्ये परावर्तीत करण्यात येत होते. बेल यांच्यामते त्यांच्या महत्त्वाच्या शोधापैकी हा एक होता. त्यांना मिळालेल्या गिफ्टचा वापरही ते शोध लावण्यासाठी करायचे. आपल्या समस्या सोडवताना ते नवीन शोधाची निर्मिती करायचे. स्वतःच्या नवजात बाळाच्या मृत्यूनंतर त्यांनी मेटल व्हॅक्क्यूम जॅकेट तयार केले. त्यामुळे श्वासोछ्च्वासाला मदत होत होती. याच कल्पनेतून पुढे पोलिओच्या रुग्णांच्या उपचारात कामी येणारे उपकरण तयार केले गेले होते.
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जेम्स गारफिल्ड यांच्यावर १८८१ मध्ये हल्ला झाला त्यावेळी ग्रॅहम बेल यांची मदत घेण्यात आली होती. शरिरात गोळी कुठे आहे हे शोधण्यासाठी त्यांनी इलेक्ट्रोमॅग्नेट मशिन वापरले होते. गारफिल्ड यांना वाचवण्यात यश आले नाही. मात्र याच मशीनमध्ये सुधारणा करून सध्याच्या मेटल डिटेक्टरचा शोध लावण्यात आला होता.
डॉ. कलाम हे बेलच्या या जीवनप्रवासाबद्दल म्हणतात, ‘‘असे छोटे जीवनप्रसंग शास्त्रज्ञांना संशोधनप्रेरणा देत, त्यांना मोठे करून जातात. अपयशाचा वापर करून, जिद्दीने बेलने केलेल्या संशोधनास यश मिळवून देण्यासाठी त्याला जगानेही मदत केली. हे वाचून तुमच्या मनात शास्त्रज्ञ होण्याचा विचार प्रज्वलित झाला असल्यास तुमचे ध्येय साध्य करण्यास तुमच्यातील शिक्षक जागृत व सशक्त होईल. फक्त तुम्ही मनावर घेण्याची गरज आहे!’’
अक्षय जाधव
कडूस राजगुरुनगर
Alexander Graham Bell information Biography in Marathi टेलिफोन चा शोध कोणी लावला
scientist alexander graham bell information
Alexander Graham Bell telephone information in Marathi
telephone inventor alexander graham bell information in marathi
अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल माहिती
Leave a Reply